PESTİSİT ( BİYOSİDAL ÜRÜNLER, HAŞERE İLAÇLARI ) SINIFLANDIRMA
Pestisitlerin (biyosidal ürünler, haşere ilaçları) çeşitli sınıflandırma yöntemleri vardır. Pestisit, haşere ilaçları için en yaygın sınıflandırma yöntemleri şu şekildedir.
- Haşere ilaçlarının etki gösterdikleri zararlılara (Haşere, böcek, kemirgen) göre sınıflandırma
- Haşere ilaçlarının Etki şekillerine göre sınıflandırma
- Haşere ilaçlarının etkiledikleri zararlıların (Haşere, böcek, kemirgen) gelişim evresine göre sınıflandırma
- Haşere ilaçlarının etki hızlarına göre sınıflandırma
- Haşere ilaçlarının kalıcılık özelliklerine göre sınıflandırma
- İlaçların kimyasal yapı ve kaynaklarına göre sınıflandırma
- İlaçların zehirlilik (Toksikoloji) bilgilerine göre sınıflandırma
- Pestisit haşere ilaçları nın etki gösterdikleri zararlılara (Haşere, böcek, kemirgen) göre sınıflandırma:
İnsektisitler: Bitki, toprak, insan ve hayvanlar üzerinde ve çevrelerinde yaşayan böceklere karşı kullanılan ilaçlardır.
Akarisitler: Örümcek, bit, kene, halı ve toz böcekleri gibi parazitlere karşı kullanılan maddelerdir.
Rodentisitler: Tarımda veya ev, ahır vb. yerlerdeki kemiricilere karşı kullanılan maddelerdir.
Mollussisitler: Sümüklü böcek, salyangozların kontrolünde kullanılan maddelerdir.
Fungusitler: Tarımdaki mantar zararlılarına karşı kullanılan maddelerdir.
Afisitler: Yaprak bitlerine karşı kullanılan maddelerdir.
Nematositler: Toprak ve bitki nematodlarına karşı kullanılan maddelerdir.
Herbisitler: Tarımda yabani otlarla mücadele için kullanılan maddelerdir.
Herbisit Safenerler: Yabani otlarla mücadelede kullanılan bazı bileşiklerin, tarım ürünlerine istenmeyen etkilerinin azaltılması için kullanılan maddelerdir.
Algisitler: Alglere (Yosun) karşı kullanılan maddelerdir.
Pisisitler: Zararlı balıklara karşı kullanılan maddelerdir.
Avisitler: Zararlı kuşlara karşı kullanılan maddelerdir.
Pestisit haşere ilaçları etki şekillerine göre sınıflandırma:
Mide Zehirleri: Zararlılar ve hayvanlar tarafından ağızdan alınıp, emilmelerinden sonra etki gösterirler.
Temas Zehirleri: Zararlının kütikilası veya hayvanların derisinden girerek sinirsel düzeyde etki gösterirler.
Fumigantlar: Uygulandıkları ortamlarda kolayca buharlaşabilen, çok ince veya süspansiyon halinde atmosfere püskürtülen bu maddeler haşerelerin veya hayvanların solunum sistemi vasıtasıyla vücutlarına girerek etkilerini gösterirler.
Sistemik Zehirler: Zararlılara ve hayvanlara yukarıdaki yollardan herhangi birisi ile etki ederler
Kaçırtıcı-Kovucular (Repellentler): Uygulandıkları yerden zararlıların kaçmasına veya uzaklaşmasına yol açarlar.
pestisit haşere ilaçları nın etkiledikleri zararlıların (Haşere, böcek, kemirgen) gelişim evresine göre sınıflandırma:
Larvisitler: Larvaları öldürmek veya gelişimlerini durdurmak amacıyla kullanılan pestisitlerdir.
Ovisitler: Zararlıların yumurtalarına zarar veren pestisitlerdir.
Adultisistler: Ergin haşerelere karşı kullanılan pestisitlerdir.
Haşere ilaçlarının etki hızlarına göre sınıflandırma:
Yere Sericiler: Zararlılara temas eder etmez onları hareketsiz kılan pestisitlerdir.
Kalıcı Etkililer: Uygulandıkları ortamlarda etkisi uzun süre devam eden pestisitlerdir. Örnek olarak organik fosforlular, karbamatlar, kalıcı piretroidler ve organik klorlular verilebilir.
Haşere ilaçlarının kalıcılık özelliklerine göre sınıflandırma:
Kalıcı Olmayanlar: Kalıcılıkları bir kaç günden 12 haftaya kadar devam eden pestisitlerdir. Örnek olarak paratiyon, diazinon, klorprifos, bromofos gibi organik fosforlular; karbofuran ve metomil dışındaki karbamatlar verilebilir.
Biyosidal haşere ilaçlama ürünleri genel olarak kalıcı olmayan sınıfa girmektedir.
Orta Derecede Kalıcı Olanlar: Kalıcılıkları 1-18 ay süre pestisitlerdir. Örneğin organik fosforlulardan dimetoat; karbamatlardan karbofuran ve metomil bu sınıfa girer.
Kalıcılar (Persistantlar): Kalıcılıkları 24-60 ay arasında devam eden pestisitlerdir. Organik klorlu bileşikler bu gruba girer. Çevre ve besin kirlenmelerine yol açmalarının yanında kronik zehirlilikleri bakımından son derece önem taşırlar.
Sürekli Kalıcılar (Permanentler) : Uygulandıkları yerde yıllar boyunca kalan pestisitlerdir. Cıva, kurşun, arsenik bu gruba girer.
Pestisit haşere ilaçları nın kimyasal yapı ve kaynaklarına göre sınıflandırma:
Sentetik Organik Maddeler: Organik fosforlu, organik klorlu, karbamat, tiyosiyanatlar, dinitrofenoller vb. bileşikler.
İnorganik Maddeler: Arsenik, kurşun, flor vb. madde bileşikleri
Bitkisel Kaynaklı Maddeler ve Sentetik Türevleri: Piretrinleri piretroidler, rotenon gibi maddeler.
Mikrobiyel Bileşikler: Avermektinler, Bacillus thuringiensis israliensis, Bacillus sphaericus gibi.
Sinerjistler: Piperonil bütoksid (PBO), sesamin
Bitki ve Böcek Gelişim Düzenleyicileri: Juvenil hormon anologları (metopren, piriproxyfen), kitin sentez inhibitörleri (diflubenzuron, cyromoazin, klorfluazuron, triflumuran vb.) gibi maddeler.
Fumigantlar: Kloropikrin, fosfin
Pestisit haşere ilaçları zehirlilik (Toksikoloji) bilgilerine göre sınıflandırma:
Kontrollü bir şekilde uygulansa ve güvenli uygulama talimatlarına tamamen uyulsa bile, Pestisitlerin (Haşere ilaçları) tamamıyla güvenli olduğu olduğu söylenemez. Yani az veya çok her haşere ilacı kısmen tehlikelidir. Pestisitlerin (haşere ilaçları) zehirlilik sınıflandırmasında Dünya Sağlık Örgütü ve Amerika Birleşik Devletleri’nin Çevre Koruma Ajansı’nın çalışmaları kabul görmektedir. Pestisitlerin, haşere ilaçlarının neden olduğu zararlarını buradaki yazımızda detaylarını görebilirsiniz.
Pestisitlerin zehirliliklerine göre sınıflandırılması ilk olarak Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından 1975 yılında yapılmıştır. Sınıflandırma klavuzu ilk olarak 1978 yılında yapılmıştır.
Sınıflandırmanın temeli Sıçanlar için akut oral (Ağız yoluyla) LD50 değerine dayanır. LD50 değeri, bir maddenin deneme hayvanlarına herhangi bir yolla, bir defada verildiği zaman deneme hayvanlarının %50 ‘sini öldüren mg/kg cinsinden dozu ifade eder. Bu değer ne kadar düşükse maddenin zehirliliği o kadar fazladır. Oral LD50 ile birlikte dermal (deri yoluyla) LD50 değeri daha düşükse, dermal LD50 değeri dikkate alınmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü’nün bu kriterlere göre yapmış olduğu sınıflandırma Linkteki Belgede gözükmektedir.
Bu sınıflandırmada etkin madde esas alınmaktadır. Fakat bir çok üründe tek etkin madde bulunmaz, birden çok etken madde olan ürünlerde, formülasyonun zehirlilik sınıfı değişecektir. Bu gibi durumlar için bir formülasyon oluşturulmuştur ve zehirlilik değeri bu formülasyon aracılığıyla hesaplanır.
Birden fazla etken madde madde içeren biyosidal ürünler için formülasyon:
(1. etkin madde yüzdesi / 1. etkin madde LD50) + (2. etkin madde yüzdesi / 2. etkin madde LD50) + …. = 100 / (formülasyonun LD50 değeri)
EPA tarafından yapılmış olan zehirlilik sınıflandırması ise TABLO ‘da verilmektedir.