Güve

Tarih

Güveler, kelebeklerden çok önce evrimleşmiştir; 190 milyon yıllık olabilecek güve fosilleri bulunmuştur. Her iki Lepidoptera türünün de çiçekli bitkilerle birlikte evrimleştiği düşünülmektedir, çünkü esas olarak hem yetişkin hem de larva olarak modern türlerin çoğu çiçekli bitkilerle beslenir. Güvelerin atası olduğu düşünülen bilinen en eski türlerden biri Archaeolepis yelesidir . Fosil parçaları, damarlarında kaddis sineklerine benzeyen pullu kanatlar gösterir .

Güvelerde Işığa Doğru Hareket

Güvelerin ışık kaynakları çevresinde kümelenip dönüyor gibi hareket ettikleri bilinmektedir. bu hareket yapısının neden kaynaklandığı net olarak bulunmamıştır. Genel bir hipoteze göre bu harekete göksel veya enine yönelim denir. Ay gibi parlak bir göksel ışıkla sabit bir açısal ilişki kurarak düz bir çizgide uçabilirler. Gök cisimleri o kadar uzaktadır ki, uzun mesafeler kat ettikten sonra bile güve ile ışık kaynağı arasındaki açı değişimi ihmal edilebilir düzeydedir; ayrıca ay her zaman görüş alanının üst kısmında veya ufukta olacaktır. Bir güve çok daha yakın bir yapay ışıkla karşılaştığında ve onu navigasyon için kullandığında, açı genellikle ufkun altında olduğundan, yalnızca kısa bir mesafeden sonra fark edilir şekilde hareket değişir. Güve içgüdüsel olarak ışığa dönerek düzelmeye çalışır, böylece havadaki güveler aşağı doğru düşerler ve ışık kaynağına daha da yaklaşan sarmal bir uçuş yolu ile sonuçlanır.

Araştırmalar, yapay ışıkların artan kullanımının neden olduğu ışık kirliliğinin dünyanın bazı bölgelerinde güve popülasyonunda ciddi bir düşüşe yol açtığını ya da gece tozlaşmasını ciddi şekilde bozduğunu bulmuştur.

Ekonomide Güve

İnsanlar için önemi

Bazı güveler, özellikle tırtılları, dünyanın birçok yerinde başlıca tarım zararlıları olabilir. Örnekler arasında mısır delicileri ve kurt tırtılları bulunur.  Çingene güvesinin ( Lymantria dispar ) tırtılı , istilacı bir tür olduğu kuzeydoğu Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ormanlara ciddi zarar verir. Ilıman iklimlerde, morina güvesi , özellikle meyve çiftliklerine büyük zarar verir. lTropikal ve subtropikal iklimlerde, elmas sırtlı güve ( Plutella xylostella )  pirinç mahsullerinin en ciddi zararlısıdır . Ayrıca Sahra altı Afrika , Afrika şeker kamışı tırtılı, şeker kamışı, mısır ve sorgum için önemli bir zararlıdır.

Tineidae familyasındaki birçok güve larvaları yün veya ipek  gibi doğal proteinli liflerden yapılmış giysiler ve battaniyeler gibi kumaşları yedikleri için yaygın olarak zararlı olarak kabul edilir. Sentetik lifler içeren karışık malzemeleri yeme olasılıkları daha düşüktür. Ardıç ve sedir ağacından elde edilen odun kokusu, lavanta veya diğer doğal yağların güveler için kaçırtıcı olduğuna dair çalışmalar vardır. Naftalin  (naftalinlerde kullanılan kimyasal) daha etkilidir, ancak naftalindeki kimyasaların insan sağlığı üzerindeki etkileri konusunda endişeler vardır.

Güve larvaları istila ettikleri canlı bitki dokularını kısa zamanda öldürebilir.

Güveler kıyafet yemekle bilinsede, çoğu tür bunu yapmaz ve bazı güve yetişkinleri hiç yemek yemezler. Bazı güve larvalarının ağız parçaları yoktur, bunlar: Luna, Polyphemus , Atlas , Promethea , cecropia. Bu garip gelsede, tırtıl oldukları dönemden itibaren vücutlarındaki besin deposuyla geçinirler ve yetişkin olduklarında yalnızca kısa bir süre yaşarlar (bazı türler için yaklaşık bir hafta). Bununla birlikte, birçok yetişkin güve türü besin tüketir: örneğin, çoğu nektar içer.

Bazı güveler ekonomik değerleri için yetiştirilir. Bunlardan en dikkate değer olanı evcilleştirilmiş Bombyx mori güvesinin larvası olan ipekböceğidir. Kozasını ördüğü ipek için yetiştirilir. 2002 yılı itibariyle ipek endüstrisi, her yıl yaklaşık 250 milyon ABD doları değerinde 130 milyon kilogramdan fazla ham ipek üretmektedir. Tüm ipekler Bombyx mori türü tarafından üretilmez, başka güve türleride ipek üretebilir.

Birçok türün larvaları, özellikle önemli bir besin kaynağı oldukları Afrika’da gıda olarak kullanılır. Saturniidae ailesinden Gonimbrasia belina’nın tırtılı olan mopan solucanı, Güney Afrika’da önemli bir besin kaynağıdır. Yemek olarak kullanılan bir başka saturniid de cavorting imparatordur ( Usta terpsichore ). Sadece Kongo’da, 30’dan fazla güve larvası türü yetiştirilmektedir. Bazıları sadece yerel köy pazarlarında satılmakla kalmaz, başka ülkelere ihracat edilir.

Avcılar ve parazitler

Gececi böcek avcıları genellikle güvelerle beslenirler; bunlara bazı yarasalar, bazı baykuş türleri ve diğer kuş türleri dahildir. Güveler ayrıca bazı kertenkele türleri , amfibiler, kediler, köpekler, kemirgenler ve bazı ayılar tarafından da yenir. Güve larvaları, Ichneumonidae tarafından parazitlenmeye karşı savunmasızdır.

Bakulovirüsler, çoğunlukla biyolojik kontrol ajanları olarak kullanılan parazit çift ​​sarmallı DNA böcek virüsleridir. Bunlar, böceklerle sınırlı bir aile olan Baculoviridae’nin üyeleridir. Bakulovirüs izolatlarının çoğu böceklerden, özellikle Lepidoptera’dan elde edilmiştir.

Yarasaların yaydığı aralıktaki ultrasonun, uçan güvelerin kaçamak manevralar yapmasına neden olduğuna dair kanıtlar vardır. Ultrasonik frekanslar, noctuid güvesinde, saldırıdan kaçmak için uçuşunda birkaç santimetre düşmesine neden olan bir refleks hareketini tetikler ve kaplan güveleri yarasaların ekolokasyonunu engellemek için sahte sesler yayabilir.

Mantar Ophiocordyceps sinensis, birçok farklı güve türünün larvalarını enfekte eder.

Ekolojik önemi

Bazı araştırmalar, Erebidae ve Sphingidae familyalarına ait olan belirli güve türlerinin, Himalaya ekosistemindeki bazı çiçekli bitkilerin polenlenmesinde yardımcı olduğu gözlenmiştir. Son araştırmalar, güvelerin çok çeşitli bitkilerin önemli, ancak genellikle gözden kaçan gece tozlaştırıcıları olduğunu ortaya koymuştur.

Önemli Güve Çeşitleri

• Atlas güvesi ( Attacus atlas ), dünyanın en büyük güvelerinden biridir.
• Herkül güvesi ( Coscinocera hercules ), Avustralya’nın en büyük güvesi
• Beyaz cadı güvesi ( Thysania agrippina ), en uzun kanat açıklığına sahip güvedir.
• Madagaskar gün batımı güvesi ( Chrysiridia rhipheus ), en etkileyici ve güzel Lepidopteralardan biri olarak kabul edilir.
• Ölüm başlı şahin güvesi ( Acherontia spp.), doğaüstü ve kötülükle ilişkilendirilir ve sanatta ve filmlerde yer almıştır.
• Biber güvesi ( Biston betularia ), doğal seleksiyonda araştırma yapılmıştır.
• Luna güvesi ( Actias luna )
• Yağ güvesi ( Aglossa cuprina )
• İmparator sakız güvesi ( Opodiphthera okaliptüs )
• Polyphemus güvesi ( Antheraea polyphemus )
• Güneydoğu yerli Avustralyalılar için bir besin kaynağı olan Bogong güvesi ( Agrotis infusa )
• Süslü güve ( Utetheisa ornatrix ), cinsel seçilimle ilgili çok sayıda çalışma yapılmıştır.

Ekonomik öneme sahip güveler

• Çingene güvesi ( Lymantria dispar ), Kuzey Amerika’da sert ağaç türlerinin istilacı zararlısı
• Kış güvesi ( Operophtera brumata ), kuzeydoğu Kuzey Amerika’da sert ağaç, kızılcık ve yaban mersini zararlısı olan istilacı bir tür
• Mısır kulak kurdu veya pamuk tırtılı ( Helicoverpa zea ) önemli bir tarım zararlısı
• Hint güvesi ( Plodia interpunctella ), tahıl ve unun önemli bir zararlısı
• Morina güvesi ( Cydia pomonella ), çoğunlukla elma, armut ve ceviz ağaçlarının zararlısı
• Açık kahverengi elma güvesi ( Epiphyas postvittana ), son derece polifag (Çok çeşitli besin tüketen) haşere
• İpekböceği ( Bombyx mori ), ipek için
• Balmumu güveleri ( Galleria mellonella , Achroia grisella ), arı kovanlarının zararlıları
• Duponchelia fovealis , Amerika Birleşik Devletleri’nde yeni bir istilacı sebze ve süs bitkisi zararlısı

Önemli Güve Türlerinin Resimleri

Güveden korunma

Güveleri yok etmek için kumaşları, kürkleri sık sık silkelemek, fırçalamak, her mevsimde güneşe ve açık havaya çıkarmak gerekir. Sandık ve dolaplara güveye karşı konacak en iyi maddeler at kestanesi, lavanta, karabiber, ham kâfur, naftalin, paradiklorobenzen, piretr veya rotenon tozudur. Ayrıca giysileri katlayıp rafa dizmek yerine askılara asabilirsiniz.

Buğday Güvesi

Dünyanın her yerinde bulunan bu güve, tarla ve ambarlardaki buğday ve mısıra dadanır. Dişi kelebekler Haziran ortasında yumurtalarını başakların üstüne bırakır, yumurtadan çıkan tırtıllar, daha olgunlaşmamış tanelere girerek içten yemeye başlar. Tahıllar hasat edilince, gelişmiş olan tırtılların verdiği ikinci döl ambardaki tanelere yerleşir. Bu böceklerle savaşta, sülfür buharı veya karbon tetraklorür ile karıştırılmış karbonsülfür kullanılır. Güve tarafından yenmiş buğdayla yapılan ekmek, sağlık için tehlikelidir.

Kaynakça

Wikipedia contributors. (2021, October 21). Moth. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 11:07, December 7, 2021, from https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Moth&oldid=1051001320

Wikipedia katılımcıları (2021). Güve. Vikipedi, Özgür Ansiklopedi. Erişim tarihi 11.08, Aralık 7, 2021 url://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=G%C3%BCve&oldid=26348495.